ރާއްޖޭގެ އިދާރީ ތާރީޚުގައި އެންމެ ބޮޑު އެއް ބަދަލު ގެނައުމަށް ތައްޔާރުވަމުންދާ މި ދަނޑިވަޅަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާލުމަށް ރަސްމީކޮށް ފާސްކުރުމެވެ. 2010 ވަނަ އަހަރު ތައާރަފުކުރެވުނު، ލާމަރުކަޒީ ގާނޫނުގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުގެ މަގުސަދަކީ ރަށު ކައުންސިލްތަކާއި މަރުކަޒީ ސަރުކާރުގެ ދެމެދުގައި ހުރި ގުޅުން ބަދަހިކުރުމެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާލުމަކީ ދައުލަތް ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑަށް ވަރަށް ބޮޑު ބަދަލެއް ގެނައުމެވެ.

ސަރުކާރުގެ މަސްއޫލުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި މިއީ ކަންކަން ހިންގުމުގައި ހަލުވިކަމާއި ފަސޭހަގޮތްތަކެއް ގެނެސްދޭނެ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން ކަންބޮޑުވަނީ މިކަމުގެ ސަބަބުން ނާޖާއިޒު ތަފާތުތައް އިތުރުވެ، އަދި ސަރަހައްދީ ތަމްސީލުކަން ނިކަމެތިވެދާނެކަމަށް ބުނެ އެވެ.

އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކަށް ވަރަށް ގިނަ އަހަރުތަކެއް ވަންދެން މަސައްކަތްކުރަން ޖެހުނީ ގޮންޖެހުންތަކެއް ހުރި މާހައުލެއްގައެވެ. އެ ކައުންސިލްތަކުގެ މަސައްކަތްތައް ބައެއް ވުޒާރާތަކާއި ރަށު ކައުންސިލްތަކުގެ މަސައްކަތްތަކާ ދިމާވެ، ފައިސާގެ އެހީއާއި ބަޖެޓު ހަމަޖެއްސުމުގައި ދަތިތަކެއް ހުރެއެވެ. އަދި އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުގެ މުހިންމުކަމާމެދު އެކި ސަރުކާރުތަކުގެ މެދުގައި ތަފާތު ރައުޔުތައް ހުއްޓެވެ. ނަމަވެސް މި ދަތިތަކާއެކުވެސް، އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުން ވަނީ ސަރަހައްދީ ތަރައްގީގެ މަސައްކަތްތައް ރޭވުމުގައްޔާއި، ރަށްރަށުގެ ދެމެދުގައި ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގައްޔާއި، އަދި އަތޮޅެއްގެ އެއްބަސްވުންތައް ތަމްސީލުކުރުމުގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކޮށްފައެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމާއެކު، މި ކައުންސިލްތައް ވަރަށް އަވަހަށް އުވާލެވޭނެއެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ރަށު ކައުންސިލްތަކާއި ސިޓީ ކައުންސިލްތައް ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް އިންތިޚާބީ އިދާރީ އިދާރައެއް ބާކީ ނުހުންނާނެއެވެ.

މި އިސްލާހަށް ތާއީދުކުރާ ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި، މި ފަށުއި އުވާލުމަކީ ތަރައްގީވަމުންދާ ދައުލަތަކަށް އަޅަންޖެހޭ ފަހު ފިޔަވަޅެވެ. އެ ފަރާތްތަކުން މި ނިންމުން ސިފަކުރަނީ ދައުލަތް ހިންގުން އިތުރަށް ހަރުދަނާކުރުމަށް ކުރާ އޮނިގަނޑު ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މިހާރު ރަށްރަށުން އެންމެ ފުރަތަމަ އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކާ ގުޅިގެންނާއި، ދެން ވުޒާރާތަކާ ގުޅިގެން މަސައްކަތްކުރުމުގެ ބަދަލުގައި، މިހާރު ރަށު ކައުންސިލްތަކުން ސީދާ މަރުކަޒީ ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކާ ގުޅިގެން މަސައްކަތްކުރާނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން މަޝްރޫޢުތައް ފާސްކުރުން އަވަސްވެ، ބިއުރޯކްރެޓިކް ދަތިތައް ނެތިކޮށް، އަދި އިދާރީ އޮނިގަނޑު އިތުރަށް ސާފުވާނެ ކަމަށް ތާއީދުކުރާ ފަރާތްތަކުން ދެކެއެވެ.

ޚަރަދު ކުޑަކުރުމަކީވެސް މިކަމުގެ އަނެއް ސަބަބެކެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އޮފީސްތަކަށާއި، މުވައްޒަފުންނަށާއި، ދަތުރުފަތުރަށާއި، އިދާރީ ޚަރަދުތަކަށް ގިނަ ފައިސާއެއް ބޭނުންވިއެވެ. މަސްއޫލުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި މި ވަސީލަތްތައް މިހާރު ތަރައްގީގެ މަޝްރޫޢުތަކަށާއި، އިޖުތިމާޢީ ޕްރޮގްރާމްތަކަށާއި، ރަށު ފެންވަރުގައި ޚިދުމަތްތައް ހަރުދަނާކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭނެއެވެ. ބައެއް މަޖިލިސް މެންބަރުން ދެކޭ ގޮތުގައި، ތިން ފަންގިފިލާގެ ނިޒާމުގެ ސަބަބުން ސިޔާސީ ނުތަނަވަސްކަން އުފެދިފައިވެއެވެ. ބާރުތައް އެއްކޮށްލުމުން، ދައުލަތް ހިންގުން އިތުރަށް ހަރުދަނާވެ، ނުތަނަވަސްކަން ކުޑަވެ، ހަލުވިކަމާއެކު ކަންކަން ކުރިއަށްދާނެ ކަމަށް އެބޭފުޅުން ގަބޫލުކުރައްވައެވެ.

ނަމަވެސް މި އާ މޮޑެލްގެ ސަބަބުން ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމުގެ ތަޖުރިބާކާރުންނާއި އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ބޮޑެތި ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ވަނީ އުފެދިފައެވެ. އެ ފަރާތްތަކުން އިންޒާރުދެނީ މިކަމުގެ ސަބަބުން އިދާރީ ހަލުވިކަމަށްވުރެ ބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ކުރާނެ ކަމަށެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ވަރަށް ބޮޑަށް ބެހިފައިވާ ޤައުމެކެވެ. 187 އާބާދީ ރަށް އެކި ދުރުމިންތަކުގައި ކުދިކުދި ރަށްރަށުގެ ގޮތުގައި އޮތް ޤައުމެކެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުގެ ދަތިތަކާއެކުވެސް، ސަރަހައްދީ ބޭނުންތައް ބެލެހެއްޓުމަށް އިންތިޚާބުކޮށްފައި ހުރި ހަމައެކަނި އިދާރާތަކަކީ އެއީއެވެ. މި ބޭނުންތައް ގިނަ ފަހަރު ވަކިވަކި ރަށްރަށުގެ ބޭނުންތަކަށްވުރެ ބޮޑުވެގެންދެއެވެ.

ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި، އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާލުމަކީ ރަށްރަށުގެ ދެމެދުގައި ގުޅުން ބަދަހިކުރުމަށް ބޭނުންވާ މުހިންމު މަންސައެއް ނެތިކޮށްލުމެވެ. ފެރީ ދަތުރުގެ މަގުތަކާއި، ކުނި މެނޭޖުކުރުމާއި، ތިމާވެށި ރައްކާތެރިކުރުމާއި، ގޮނޑުދޮށް ހިމާޔަތްކުރުމާއި، މަދަރުސާތައް ކަނޑައެޅުންފަދަ ކަންކަމަށް އެކި ސަރަހައްދީ އިދާރާތަކުގެ އެއްބާރުލުން ބޭނުންވެއެވެ. ސަރަހައްދީ އިދާރާއެއް ނެތުމުން، މި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އިދާރީ ހުސްތަންތަކުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓި، ނުވަތަ މާލެއަށް މާ ބޮޑަށް މަރުކަޒުވެދާނެ ކަމަށް އެ ފަރާތްތަކުން ބިރުގަންނަނީއެވެ.

ރަށްރަށުގެ ކައުންސިލްތަކަށް ކުރިމަތިވާނެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީވެސް ކަންބޮޑުވާ މުހިންމު ކަމެކެވެ. ގިނަ ރަށު ކައުންސިލްތައް މަސައްކަތްކުރަނީ ތަންކޮޅެއް މަދު މުވައްޒަފުންނާއި ބަޖެޓެއްގެ ތެރެއިންނެވެ. ބައެއް ކައުންސިލްތަކުގައި ފައިނޭންޝަލް އޮފިސަރުންނާއި، ގާނޫނީ އެޑްވައިޒަރުންނާއި، އިންޖިނިއަރުންނާއި، ނުވަތަ ޕްލޭނިންގ އެކްސްޕާޓުންވެސް ނުތިބެއެވެ. ކުރިން، އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުން ވަނީ އިދާރީ މަސައްކަތްތަކަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭ މަރުކަޒެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކޮށްފައެވެ. ރަށު ކައުންސިލްތަކުން މިކަންކަން އެކަނި މެނޭޖުކުރުމަށް އެދެވިއްޖެނަމަ، ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން ބުނަނީ އެ ކައުންސިލްތަކަށް އަވަހަށް ބާރުބޮޑުވެ، ހިދުމަތްތައް ލަސްވެ، ބެލެހެއްޓުން ދަށްވެ، ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތަކަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް ދަތިތަކަކާ ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމަށެވެ.

މި ކަންބޮޑުވުން ގުޅިފައިވަނީ ބާރު އަލުން މަރުކަޒުކުރުމުގެ ބޮޑު ބިރަކާއެވެ. ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމް ފުރަތަމަ ފަރުމާކުރެވުނީ މާލެއިން ބާރު ދުރުކޮށް، ސަރަހައްދީ މުޖުތަމަޢުތަކަށް ބާރު ދިނުމުގެ މަގްސަދުގައެވެ. ސަރަހައްދީ ފަށަލަ (އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް) ނެތިކޮށްލުމުން، ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން ކަންބޮޑުވަނީ، މިކަމުގެ ސަބަބުން ގައުމު މި ދަނީ އިދިކޮޅު މިސްރާބަކަށް ކަމަށާއި، މިހާރުވެސް ގާބިލިއްޔަތުގެ ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިވެފައިވާ ވުޒާރާތަކަށް ބާރުތައް ޖަމާކުރަމުން ކަމަށެވެ. މިހާރު ވުޒާރާތަކުން ގިނަ ރަށު ކައުންސިލްތަކާ ސީދާ ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރަން ޖެހުމުން، ލަސްވުންތައް ކުޑަވުމުގެ ބަދަލުގައި އިތުރުވެދާނެއެވެ.

ނިސްބަތްވުމަކީ ނުވަތަ ތަމްސީލުވުމަކީވެސް މިކަމުގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރާ ކަމެކެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުން ވަނީ އަތޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ކުދި ރަށްތަކަށާއި ނުވަތަ ސިޔާސީ ގޮތުން މަދު ގުޅުންތައް ހުންނަ ރަށްތަކަށް ސަރަހައްދީ ތަރައްގީގެ މަސައްކަތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ފުރުސަތު ކަށަވަރުކޮށްދީފައެވެ. އެކަން ނެތިކޮށްލުމުން، ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން އިންޒާރުދެނީ ރަށްރަށުގެ ދެމެދުގައިވާ ތަފާތުތައް އިތުރަށް ބޮޑުވެގެންދާނެ ކަމަށެވެ. ބޮޑެތި ރަށްތަކަށް ސަމާލުކަމާއި އިންވެސްޓްމަންޓް އިތުރަށް ލިބި، ކުދި މުޖުތަމަޢުތަކަށް ގައުމީ ތަރައްގީގެ އެޖެންޑާގައި ފަހަރެއްގައި އަޅާނުލެވި ހިނގައިދާނެ ކަމުގެ ނުރައްކާ އެބަ އޮތެވެ.

ސަރުކާރުގެ އިސްވެރިން ބުނަނީ މި ކަންބޮޑުވުންތަކަށް ހައްލު ހޯދައިދޭނީ އެހީތެރިކަމުގެ ނިޒާމުތައް ވަރުގަދަކޮށްގެން ކަމަށެވެ. އެބޭފުޅުން ވަނީ ވުޒާރާތަކުގެ ހަރަކާތްތައް ފުޅާކުރުމާއި، އާ އިދާރީ ޔުނިޓްތައް ގާއިމުކުރުމާއި، ރަށްރަށާ ދެމެދު ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގެ އުކުޅުތައް ހޯދުމުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދާނެކަމަށް ބުނެފައެވެ. ނަމަވެސް، ގިނަ  ފަރާތްތަކުން ފާހަގަކުރާ ގޮތުގައި، މި އިސްލާހުގެ ކާމިޔާބީ އެންމެ ބޮޑަށް ބިނާވެފައިވަނީ މި ބަދަލުތައް ތަންފީޒުކުރާނެ ގޮތަށާއި، ރަށު ކައުންސިލްތަކަށް ވަސީލަތްތަކާއި، ތަމްރީނާއި، ފަންނީ އެހީތެރިކަން އެދެވޭ މިންވަރަކަށް ލިބޭނެތޯއަށެވެ.

މިފަދަ ބޮޑެތި ބަދަލުތަކުގެ ނަތީޖާ، ގިނައިން ފެންނަން ފަށަނީ އެކަންކަން ތަންފީޒުކުރުމަށްފަހުއެވެ. ކުރިއަށް އޮތް މަސްތައް ވާނީ ވަރަށް މުހިންމު ދުވަސްތަކަކަށެވެ. އެއީ ދިވެހިރާއްޖެ، ދިހަ އަހަރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު އޮތް ވެރިކަމުގެ ހިނގުން ބަދަލުކޮށް، އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް ނެތިކޮށްލާފައި ކުރިއަށް ދިއުމަށް ތައްޔާރުވާން ޖެހޭ ދުވަސްތަކަކަށް ވާތީއެވެ. މި އިސްލާހުން އެދެވޭ ކާމިޔާބީއެއް ހޯދޭނެތޯ ނުވަތަ އިދާރީ ދަތިކަމެއްގެ ސަބަބަކަށް ވެގެންދާނެތޯ ބިނާވެފައިވަނީ އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކުން ކުރިން އަދާކުރި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އަންނަ އާ މުއައްސަސާތަކުގެ ބާރަށާއި ގާބިލިއްޔަތަށެވެ.

އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް ނެތިކޮށްލުމަކީ ފުރުސަތަކާއި ނުރައްކަލެއްވެސް ވާ ކަމެކެވެ. އެއީ އިދާރީ ނިޒާމްތައް ޒަމާނީ ކުރުމުގެ ފުރުސަތެއް ނަމަވެސް، ހަމަ އެހާމެ، މާލެއާއި ރަށްރަށާ ދެމެދުގައިވާ ބާރުގެ ހަމަޖެހުން އަލުން ބަދަލުކޮށްލެވިދާނެ ވަގުތެއްވެސް މެއެވެ. މި ނިންމުމުގެ ދިގު ރާސްތާގެ އަސަރު ފޯރާނީ ހަމައެކަނި ހިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދޭ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އަދި އޭގެ އަސަރު، އަންނާން އޮތް އަހަރުތަކުގައި ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށުގެ މުޖުތަމަޢުތަކުން ޑިމޮކްރެޓިކް ހަރަކާތްތަކާ ގުޅިގެން މަސައްކަތްކުރާ ގޮތަށްވެސް ފޯރާނެއެވެ.