ތިޔަ އުފެދުނު ސުވާލަކީ މި ނޫހުގެ ނަމަކަށް "މާލެ ޓައިމްސް" ކިޔާފައި ވަނީ ކީއްވެގެން ދޯއެވެ.؟ ތިޔަ ސުވާލުގެ ޖަވާބު މި އޮތީއެވެ. ކިޔާލާށެވެ.

ދުނިޔޭގެ ބަޔެއް ގައުމުތަކާއި، އަދި މިހާރު ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް، މުހިންމު ސިޓީތަކާއި، ރަށްރަށުގެ ނަމުން، ނޫސް ތަކަށް ނަން ދީފައި އެބަހުއްޓެވެ. ދުނިޔޭގެ ބަޔެއް ގައުމު ތަކުގެ މަޝްހޫރު ބޮޑެތި ބަޔެއް ނޫސް ތަކަށް ނަން ދީފައިވާ ގޮތަށް ބަލާއިރު، އެ ގައުމުގެ މަޝްހޫރު ޝަހަރުތަކާއި، ރަށްރަށާއި، ފާހަގަ ކުރެވޭ މުހިންމު ތަންތަނާއި، އެ ގައުމެއްގެ މާދަރީ ބަހާއި، އެ ގައުމަކަށް ޚާއްސަ ދީނެއް ވާނަމަ، އެ ދީނަކަށް ނިސްބަތްކޮށްވެސް ނޫސް ތަކަށް ނަން ކިޔާފައި އެބަހުއްޓެވެ. އެ ނޫސް ތަކަކީ ވަކި ގައުމެއްގެ ޚަބަރަށް ޚާއްސަ ނޫސް ތަކެއްނޫނެވެ. އަދި އެ ގައުމުގެ ނަމުންނާއި، އެ ގައުމު އޮންނަ ބައްރުގެ ނަމުންވެސް ނަން ކިޔާފައި އެބަހުއްޓެވެ.

ވަކިން ޚާއްސަކޮށް، ބަޔެއް ގައުމު ތަކުގައި އެ ގައުމުގެ ވެރިރަށުގެ ނަމުން ނަން ކިޔާފައިވާކަން ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ. ކޮންމެ ގައުމެއްގައިވެސް، ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ، އެ ގައުމެއްގެ އެންމެ ހައިބަތު ބޮޑު، އެންމެ ޝަރަފްވެރި ރަށެވެ. އެންމެ ޑިމާންޑުވެސް ބޮޑު ސިޓީއެވެ. އަދި އެންމެ ގިނަ މީހުންގެ ލޯ އަމާޒުވާ ރަށެވެ. ބަޔެއް ފަހަރު ވެރިރަށުގެ ނަމުންވެސް އެ ގައުމަކާ ނުވަތަ އެ ގައުމުގެ މީހަކާ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މުޚާތަބު ކުރެވޭ ފަހަރު އަންނަނީ އެހެންވެއެވެ.

• ބޭރު ދުނިޔޭގެ މީޑިޔާ ތަކުގެ ނަން!

ފުރަތަމަ ބޭރު ދުނިޔެއަށް ބަލައިލަމާ ހެއްޔެވެ. އެއަށްފަހު އަހަރެމެންގެ ރާއްޖެއަށް ހިސާބަކަށް ބަލައިލަމާ ހެއްޔެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ނުފޫޒުގަދަ، އެންމެ ބޮޑެތި ބަޔެއް ނޫސް ތަކަށް ބަލާއިރު، އެމެރިކާގެ ވެރިރަށަށް ނިސްބަތްކޮށް ނަން ދީފައިވާ "ވޮޝިންގޓަން ޕޯސްޓް" އިން ފަށަމާ ހެއްޔެވެ. އެ ނޫހަކީ ހަމައެކަނި އެ ސިޓީއަށް ޚާއްސަ ނޫހެއްނޫނެވެ. އަދި ވަކި އެމެރިކާއަކަށްވެސް ޚާއްސައެއްނޫނެވެ. "ވޮޝިންގޓަން ޕޯސްޓް" އަކީ މުޅި ދުނިޔެ ގުޅުވާލަދޭ ވަރުގަދަ ނޫހެކެވެ. ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ދިމާލަކަށްވެސް އެ ނޫހުގެ ލޯ ހުންނަނީ ހުއްޓިފައެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ނުފޫޒު ގަދަ، ބޮޑު އަނެއް ނޫހެވެ. އެމެރިކާގެ ނިވްޔޯކް ސިޓީއަށް ނިސްބަތްކޮށް ނަން ދީފައިވާ "ނިވްޔޯކް ޓައިމްސް" އެވެ. އެ ސިޓީގެ ޚަބަރު ތަކަށް ވަކި ޚާއްސަ ސަމާލު ކަމެއް ނެތެވެ. ހުރިހާ ބައްރަކަށްވެސް ޝައުގުވެރިކަން ދެއެވެ.

އިނިގިރޭސިވިލާތުގެ ވެރިރަށް ލަންޑަނެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ސިޓީއެވެ. "ލަންޑަން ޑެއިލީ ޕޯސްޓް" ނޫހަކީ ހަމައެކަނި ލަންޑަނަށް އޮތް ނޫހެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ކަންކޮޅު ތަކެއްގައި ހިނގާ ކަންކަމަށްވެސް ފޯކަސް ކުރެއެވެ. ޖަޕާނުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ނޫސް ކަމަށްވާ ވެރިރަށް ޓޯކިޔޯއަށް ނިސްބަތްކޮށް އޮންނަ "ޓޯކިޔޯ ޓައިމްސް"، އާއި "އެފްރިކަން ރިޕޯޓް" އާއި "އެފްރިކަން ނިއުސް" އަކީ ހަމައެކަނި ޖަޕާނާއި، އެފްރިކާއަށް ޚާއްސަ ޚަބަރާއި ރިޕޯޓު އަރުވާ ނޫސް ތަކެއްނޫނެވެ. "އިންޑިޔާ ޓައިމްސް" އަދި "ދިއްލީ ޓައިމްސް" އަކީ ހަމައެކަނި ވެރިރަށުގެ ޚަބަރު ނުވަތަ އިންޑިޔާ ޚަބަރު އަރާފައިބާ ނޫސްތަކެއް ނޫނެވެ. "އަރަބި ނިއުސް" އާއި "ގަލްފް ނިއުސް" އަދި "ސައުދީ ގެޒެޓް" އަކީ އަރަބިންނަށް ނުވަތަ އެ ނޫހެއް ހިންގާ އަރަބި ގައުމުގެ ޚަބަރާއި މައުލޫމާތަށް ޚާއްސަ ނޫސް ތަކެއްވެސް ނޫނެވެ. އެ ނޫސް ތަކުގައިވެސް ދުނިޔޭގައި އެއިރަކު އެންމެ ހޫނު ޚަބަރުތައް ހުރިހާ ދިމާލަކުންވެސް އެތެރެކޮށްލައެވެ.

ޕާކިސްތާނުގެ "ލާހޫރު ޓައިމްސް" އާއި ސްރީލަންކާގެ "ކޮލަމްބޯ ޓައިމްސް" އާއި "ސަންޑޭ ޓައިމްސް" އަކީވެސް ހަމަ މިގޮތަށް ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ދިމާލަކަށްވެސް އަމާޒު ހިފާފައިވާ ނޫސްތަކެވެ. "ސަންޑޭ ޓައިމްސް" އަކީ ހަމައެކަނި އާދީއްތަ ދުވަހަށް ޚާއްސަ ނޫހެއްވެސް ނޫނެވެ. ކޮންމެ ދުވަހަކީވެސް "ސަންޑޭ ޓައިމްސް" ގެ ދުވަހެކެވެ. މިގޮތަށް ލިސްޓު ދިގު ކުރެވިދާނެއެވެ. ވާހަކަ ދިގުކޮށްވެސް ލެވިދާނެއެވެ. ނަމަވެސް މިހާކަންހާވަރުން ފުއްދާލަމާ ހެއްޔެވެ.

• ދިވެހިރާއްޖޭގެ މީޑިޔާ ތަކުގެ ނަން!

ދެން އަހަރެމެންގެ ތެރެއަށް ޖެހިލަމާ ހެއްޔެވެ. ނޫސް ތަކަށް ނަން ކިޔުމުގައި ރާއްޖޭގައި ތަންކޮޅެއް ކުރިން ގެންގުޅުނު ވިސްނުމަކީ ދުވަހެއްގައި ހިމެނޭ ކޮންމެވެސް ވަގުތަކަށް ނުވަތަ ހަފްތާގެ ދުވަހަކަށް ނަން ކިޔުމެވެ. އެގޮތުން "ހަވީރު"، "އާފަތިސް"، "މިއަދު" މިއީ އެއްއިރެއްގައި ރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު ތިން ނޫހެވެ. އެއިން ކޮންމެ ނޫހަކަށްވެސް ނަން ކިޔާފައި އެވަނީ ދުވަހުގެ ކޮންމެވެސް ދަންފަޅިއަކަށް ނިިސްބަތް ކޮށެވެ. އެ ނޫސް ތަކަށް އެގޮތަށް ނަން ކިޔާފައި ހުއްޓަސް، "ހަވީރު" ނޫހުގައި ޖަހައިގެން ނެރެނީ ހަމައެކަނި އެ ދުވަހެއްގެ ހަވީރު ހިނގާ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ހަމައެގޮތަށް އަނެއް ތިން ނޫސްވެސް މެއެވެ.

އެއަށްފަހު "އައްޑުވަސް"، "ހަފްތާ"، ދުވަސް"، "ހުކުރު" މިފަދަ ނަންނަމުންވެސް ނޫސް މަޖައްލާ ތަކަށް ރާއްޖޭގައި ނަން ކިޔައި އުޅުނެވެ. ފަހުން އައިސް ހިސާބު އަކުރު ތަކާއި، މީޑިޔާއާ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ގުޅުވާލެވޭ ނަންތަކާއި، އެނޫންވެސް ދިވެހި ނަން ތަކުން ނަން ކިޔަން ފެށިއެވެ. އެގޮތުން "އަދަދު"، "ވަން"، "ހަތާވީސް" ފަދަ ނަންތަކާއި، "މިހާރު"، "އަވަސް"، "ވަގުތު"، "ދައުރު"، "ޚަބަރު"، "ނޫސް"، ފަދަ ނަންތައް ކިޔާފައިވެއެވެ.

ރާއްޖޭގައި ޕްރިންޓް މީޑިޔާ ކަފުންކޮށް ވަޅުލެވި، އޮންލައިން ނޫސްތައް ގިނަވަމުން އައިވަރަކަށް މިފަހުން ފެންނަނީ، ރާއްޖޭގައިވެސް އެކި އަތޮޅުތަކާއި އެކި ސިޓީތަކާއި ރަށްރަށުގެ ނަމުންވެސް ނޫސްތަކަށް ނަން ކިޔައިއުޅޭތީއެވެ. "އައްޑޫ ލައިވް"، ކުޅުދުށްފުށީ އޮންލައިން"، "ހުވަދޫ"، އޭދަފުށީ ޓައިމްސް"، "އުތުރު" އަދި ހޯރަފުށްޓަށް ނިސްބަތްކޮށް "ހޯރަ"ފަދަ ބައިވަރު ނަން ނަމުން ނަން ދީފައިވާ ނޫސްތަކެވެ.

• ދެން ކީއްވެ "މާލެ ޓައިމްސް"؟

އަހަރެމެންނަށް ފެނުނީ، ތާރީޚު ބުނާ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ވަޒަންވެރި ވީއްސުރެ، ރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް ކަމުގައި ފެންނަން އޮތް، ރާއްޖޭގެ އެންމެ ޝަރަފްވެރި، އެންމެ ހައިބަތު ބޮޑު އަދި ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުވެސް އެރަށެއްގެ މައްޗަށް އެންމެ ބޮޑަށް ފެންނަން އޮތް، އަދި ކާބަފައިންގެ ޒަމާނުއްސުރެ ރާއްޖޭގައި ހިނގައިދިޔަ ބޮޑެތި ހަނގުރާމަތަކާއި، ސިޔާސީ، އަދި އެނޫންވެސް ކަންކަމުގެ މައި ކިއްލާ ކަމަށްވާ ރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް "ފުރަ މާލެ" އަށް ނިސްބަތްކޮށް އެއްވެސް ނޫހަކަށް ނަން ކިޔައި، އުފަން ކުރެވިފައި ނެތްތަނެވެ. އެހެންކަމުން، ކުރިން ފާހަގަ ކުރެވިގެން އެދިޔަ ވިސްނުމުގެ ތެރެއިން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިވެހި ޤައުމީ ދިދަ އެންމެ މަތިން ވިހުރުވެމުންދާ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށް މާލޭގެ ނަން ކުރިޔަށްލައި، "މާލެ ޓައިމްސް" ވުޖޫދަށް މިއޮތީ އައިސްފައެވެ.

ގައުމުގެ ވެރިރަށުގެ ނަމުން ނަން ދީފައިވާ ދުނިޔޭގެ އެހެން ނޫސްތަކެކޭ އެއްފަދައިން "މާލެ ޓައިމްސް" އަކީވެސް ހަމައެކަނި ވެރިރަށް މާލެއަށް ޚާއްސަ ނޫހެއްނޫނެވެ. އަދި ހަމައެކަނި ރާއްޖެއަށް ޚާއްސަ ނޫހެއްވެސް ނޫނެވެ. މި ނޫހުން ގެނެސްދޭނީ ހަމައެކަނި މާލޭގައި ހިނގާ ކަންކަމެއްނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ދިމާލާކާއި، ބޭރު ދުނިޔެއަށްވެސް "މާލެ ޓައިމްސް" ބަލާނެއެވެ. ހުރިހާ ދިމާލެއްގެ ޚަބަރު ޖަހާނެއެވެ. ރިޕޯޓު ލިޔާނެއެވެ. ފޮޓޯ އަދި ވީޑިޔޯވެސް އަރުވާނެއެވެ. މައުލޫމާތު ގެނެސްދޭނެއެވެ.

• "މާލެ ޓައިމްސް" ނޫސް ހިންގަނީ މާލޭ މީހުންތަ؟

ނޫން ނޫން. އެއްގޮތަކަށްވެސް އެހެންނެއް ނޫނެވެ. މި ނޫހުގެ އެންމެ އިސްވެރިންނަކީ ރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނެވެ. ބަޔެއް މީހުންގެ އަތްމަތީ ބަހުން ނަމަ، ހަމަ ސީދާ "ރާއްޖެތެރޭ" މީހުންނެވެ. ހަތަރު ކަށިމަތި "ރާއްޖެތެރެ" އޭ ކިޔަސްހެވެ. ސީނިއަރ ޓީމުގައިވެސް ގިނައިން ތިބީ ހަމަ އަތޮޅުތަކުގެ ކޮންމެވެސް ރަށަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނެވެ. މާލެއަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެބަތިއްބެވެ. ކުރުކޮށް ފޮނިކޮށް ބުނަންޏާ މި ނޫހަކީ މާލޭ މީހުން ހިންގާ ނޫހެއްނޫނެވެ. މާލޭ ނޫހެއްވެސް ނޫނެވެ. "ރާއްޖެތެރޭ" ނޫހެއްވެސް ނޫނެވެ. މިއީ އެންމެންގެ ނޫހެކެވެ. ދިވެހިންނާއި ބޭރު މީހުންގެވެސް ނޫހެކެވެ. ނޫހަށް ނަން ކިޔާފައި އެއޮތީ އެއްގޮތަކަށްވެސް ނަސްލީ ތަފާތު ކުރުމެއްގެ ވިސްނުމެއް ނެތިއެވެ. ރާއްޖެތެރެއެއް މާލެއެއް މި ނޫހަކަށް މުހިންމެއްނޫނެވެ. މުހިންމީ ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ދިމާލަކުންވިޔަސް، ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ދިމާލަކުންވިޔަސް، ތެދު ޚަބަރާއި މައުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދޭ ނޫހެއްގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތުމެވެ. މިނިވަން ނޫސްވެރިކަމެއްގެ ތެރޭގައި ނޫސް ބޭއްވުމެވެ. ނޫސްވެރިކަމުގެ މިންގަނޑުތަކުން ބޭރުނުވެ ޒިންމާދާރު ނޫސްވެރިކަމެއް ކުރުމެވެ.

• ޓީމުގެ ތައާރަފެއް….

"މާލެ ޓައިމްސް" ދިވެހި ނޫސްވެރިކަމަށް އުފަންވީ 26 ޑިސެމްބަރު 2024 ގައެވެ. ނޫހުގެ އެޑިޓޯރިއަލް ޓީމުގައި ދިވެހި ނޫސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި 25 އަހަރަށްވުރެވެސް ގިނަ ދުވަހުގެ ތަޖުރިބާހުރި ފަރާތްތައް ހިމެނެއެވެ. އަދި މި ނޫހުގެ ނޫސްވެރިންނާއި، ލިޔުންތެރިންގެ ގޮތުގައި ތަޖުރިބާހުރި ނޫސްވެރިންނާއި އަރަމުން އަންނަ ޒުވާނުން ކުދިންވެސް ހިމެނެއެވެ. ޒުވާން ނޫސްވެރިންނާއި ލިޔުންތެރިންނަށް މި ނޫހުން އަބަދުވެސް މަރުޙަބާ ކިޔަން ތައްޔާރެވެ.